Nadużycie zwolnienia lekarskiego – gdy pracownik znika z dnia na dzień

W ostatnich miesiącach coraz więcej pracodawców sygnalizuje problem nagłego opuszczania miejsca pracy przez pracowników, którzy z dnia na dzień przedstawiają zaświadczenie o niezdolności do pracy – często z powodu zaburzeń o charakterze psychologicznym lub psychiatrycznym. W wielu przypadkach nie towarzyszy temu żadna wcześniejsza historia leczenia, a sam pracownik nie podejmował wcześniej rozmowy o trudnościach zdrowotnych ani nie korzystał z dostępnego wsparcia.

Z dnia na dzień – nieobecność bez uprzedzenia, często po rozmowie w której pracownik zgłasza pracodawcy żądanie zmiany warunków zatrudnienia lub płac

W praktyce wygląda to następująco: pracownik jeszcze dzień wcześniej uczestniczy w spotkaniach, wykonuje obowiązki zawodowe, nie zgłasza żadnych trudności, po czym – bez uprzedzenia – nie stawia się do pracy, a po kilku dniach przesyła elektroniczne zwolnienie lekarskie (ZUS ZLA). Często wskazaną przyczyną jest epizod depresyjny lub inne zaburzenie psychiczne. Pracodawca, zaskoczony sytuacją, nie dysponuje żadną wiedzą o wcześniejszych problemach zdrowotnych tej osoby.

Kontrowersyjny brak historii leczenia a uzasadnienie L4

Choć zdrowie psychiczne podlega szczególnej ochronie, a każda osoba ma prawo do leczenia i odpoczynku od pracy, nasilają się przypadki wykorzystywania tych okoliczności do unikania odpowiedzialności zawodowej lub odsuwania się od trudnych tematów (np. ocena pracy, zmiana stanowiska, obowiązki projektowe).

W wielu z tych przypadków:

(i) pracownik nie ma udokumentowanej historii leczenia psychiatrycznego lub psychologicznego,

(ii) nie korzystał z dostępnego wsparcia psychologicznego w firmie,

(iii) nie zgłaszał wcześniej żadnych sygnałów o trudnościach, a jego aktywność zawodowa nie wskazywała na potrzebę pilnej interwencji.

Jakie prawa ma pracodawca?

Pracodawca ma prawo do:

(i) zgłoszenia kontroli zasadności zwolnienia lekarskiego do ZUS,

(ii) obserwowania i dokumentowania zachowania pracownika (np. prowadzenia aktywności zawodowej, podróży, działalności w mediach społecznościowych w czasie L4),

(iii) przeanalizowania kontekstu zwolnienia w świetle przepisów Kodeksu pracy i ewentualnego wpływu na dalsze zatrudnienie.

W przypadkach oczywistych nadużyć możliwe jest nawet rozwiązanie umowy o pracę – pod warunkiem, że istnieją dowody wskazujące na pozorność lub instrumentalne wykorzystanie L4.

Jakie obowiązki ma pracownik?

Zwolnienie lekarskie to nie tylko przywilej – to również zobowiązanie. Pracownik ma obowiązek:

(i) poinformować pracodawcę o przyczynie nieobecności w rozsądnym czasie,

(ii) stosować się do zaleceń lekarza, co oznacza rzeczywistą rekonwalescencję, a nie np. wyjazdy zagraniczne czy świadczenie innej pracy,

(iii) stawić się na kontrolę ZUS w przypadku wezwania.

Równowaga między empatią a odpowiedzialnością

Nadużycia w zakresie zwolnień lekarskich podważają zaufanie między stronami stosunku pracy i szkodzą również tym pracownikom, którzy rzeczywiście potrzebują wsparcia zdrowotnego. Każdy przypadek należy oceniać indywidualnie, z poszanowaniem prywatności, ale i odpowiedzialnością za obowiązki zawodowe.

Wsparcie prawne

Nasz zespół prawników i specjalistów ds. HR służy pomocą w zakresie:

(i) analiz przypadków nieobecności pracowników,

(ii) oceny prawnej zasadności L4,

(iii) reprezentacji w postępowaniach przed ZUS lub sądem pracy.